Voeding als medicijn

De gezondste eetpatronen op aarde?

 

In 2018 zond RTLZ Doc het programma "World's Best Diet" uit, dat het bekijken echt waard is. Daarin worden 50 landen in de wereld vergeleken op hun dieet en de effecten daarvan op de gezondheid, ten aanzien van hart en vaatziekten en obesitas, voor de mensen die er leven. Behalve shockend was de uitzending uiterst interessant. Voor het gemak zullen de landen in 3 categorieën worden ingedeeld: De slechtste, waar de mensen ziek worden en vroeg sterven, de middenmoot, waar de mensen het goed doen, en de lande met "de beste diëten ter wereld". Maar wat nog interessanter zal zijn is, dat we van deze landen vervolgens de sterfte aan kanker zullen bekijken en dat dit zal leiden tot weer nieuwe en zeer verrassende conclusies. De landen die in deze ranking aan de top staan blijken vaak wat kanker betreft het heel slecht te doen (zie verderop).

 

De meest ongezonde eetpatronen (wat diabetes en hartziektes betreft)

Het overzicht van de meest ongezonde diëten begint bij de Marshalleilanden op nr. 50. waar men heel kort leeft doordat alleen blikvoer gegeten wordt omdat vers voedsel onbetaalbaar is (er wordt dus geen verse fruit of groente gegeten) en waar amputaties van de ledematen door suikerziekte de meest uitgevoerde operatie is. Rusland op nr. 49., waar men zo veel wodka drinkt waardoor een kwart van de mannen voor hun 55ste levensjaar overlijdt, is een goede 2de. Daarna komen de landen in het Midden-Oosten zoals Koeweit op nr. 48. tot Katar nr. 45. hier heeft de enorme welvaart zich vertaald naar het eten van de Amerikaanse fastfood. Dan hebben we de landen die zich door het Amerikaanse eetpatroon van bewerkt voedsel laten inspireren en het Amerikaanse glucosesiroop uit mais importeren en consumeren:  op nr. 44. Mexico, nr. 43. VS, nr. 42. Venezuela, nr. 41. Argentinië, nr. 40. Turkije, nr. 39. Hongarije en nr. 38. Australië. We zien dat het glucosesiroop in bijna al het bewerkte voedsel wordt gebruikt en dat men vrijwel alleen bewerkt voedsel eet, met als korte termijn gevolg: obesitas en vervolgens type-2 diabetes (later zal zich kanker openbaren omdat het risico daarop stijgt). Mexico heeft het hoogste aantal kinder-obesitas ter wereld. Ook op de Britse eilanden en Ierland, nr. 38. t/m 33. wordt voornamelijk kant en klaar eten gegeten, het meest van heel Europa, en daarnaast veel ontbijtgranen en zoetigheid. Bovendien wordt er veel bier en sterke drank gedronken. Dit heeft enorme weerslag op de gezondheid. Maar er is nog iets, mensen denken gevarieerd en exotisch te eten, maar het bewerkte voedsel is allemaal gemaakt van tarwe (bloem), suiker, aardappelen en (goedkope) plantaardige vet. Volgens de makers van het programma eten we 2 keer zo veel plantaardige olie als in de jaren 60 toen er nog geen obesitas bekend was. De  rij wordt gesloten door Uruguay op nr. 32. (nota bene het land van het biologisch rundvlees, maar wellicht te veel mais in hun dieet) en Bolivia op nr. 31. (het thuisland van het wondergraan qinoa).

 

De middenmoot (wat diabetes en hartziektes betreft)

Dan hebben we de middenmoot, waar men nog gewend is zelf te koken, maar waar men langzaam het westers eetpatroon overneemt. Landen van centraal Europa: op nr. 30. Wit-Rusland, nr. 29. Polen, nr. 28. Litouwen en nr. 27. Bulgarije. Vervolgens staan op nr. 26. Cuba en op nr. 25. Brazilië waar de obesitas aan het stijgen is. Iets hoger staan landen of wolken waar de westerse producten nog niet beschikbaar zijn. Landen als Ethiopië op nr. 24. waar ondervoeding nog steeds een rol speelt, volken als Masai op nr. 23. (die zich enkel met vlees, melk en bloed van koeien voeden) en Inuit op nr. 22. (die rauw vlees van zeehonden zoals lever, walvishuid en rauwe hersenen eten, kortom orgaanvlees met zeer veel vitaminen en geen koolhydraten), het land Peru op nr. 21.  Op nr. 20. vinden we de traditionele keuken van Marokko waar men muntthee drinkt en geen alcohol en op nr. 19. vinden we de traditionele keuken van Israël (waar zuivel en vlees niet gecombineerd mogen worden, een verstandige keuze in hun warme klimaat en het ontbreken van koelkasten in het verleden). Vervolgens vinden we de traditionele oosterse keukens met hun heerlijke oosterse kruiden en soja: China op nr. 18. waar 40% meer groente wordt gegeten dan in het westen,  op nr. 17.  Indonesië, nr. 16. Maleisië, nr. 15. Thailand, nr. 14. Vietnam en op nr. 13. Zuid-Korea, een welvaartsland waar vrijwel geen dikke mensen zijn (laat staan obesitas is) en waar men 2 keer zo veel groente eet dan in het westen, veel verse vis en geen granen of zuivel consumeert (het land consumeert echter wel te veel sterke drank). In Zuid-Korea is gefermenteerde kool en ander gefermenteerd eten dagelijkse kost. Dit zorgt voor aanvoer van gezonde darmbacteriën en gezonde vitamines zoals B12. Op nr. 12. vinden we Sri-Lanka met hun dieet van vis, kruiden en kokosnoten bij elke maaltijd en op nr. 11. India met hun Vega dieet en het kruid kurkuma. 

 

Nu het spannendste gedeelte. Wat zijn volgens het RTLZ programma de gezondste diëten op aarde?

De top 10 ziet er volgens RTLZ als volgt uit:

 

De top tien van de gezondste eetpatronen (wat diabetes en hartziektes betreft)

10. Nederland, met onze dieet vol van zuivel, vis en matigheid, en natuurlijk is het fietsen een belangrijk aspect van onze levenswijze waardoor obesitas relatief weinig voorkomt en wij relatief lang leven. Toch is diabetes type-2, veroorzaakt door te veel suiker en koolhydraten, in opmars. Wat in dit overzicht verder niet meegenomen is, is dat helaas 1 op de 3 Nederlanders op den duur kanker krijgt. Dat is een van de hoogste cijfers ter wereld, we komen hier nog verderop op terug als we de ranglijst van kankergevallen bespreken.

9. Spanje waar vrouwen het oudst van Europa worden. Dit is een ietwat vreemde conclusie als je weet dan Spanje langzaam richting de 10% gaat wat betreft mensen met diabetes en dat het land dus veel overgewicht kent. 

8. Frankrijk met hun Franse paradox: het eten van veel verzadigd vet zoals boter en (schimmel) kaas, en dierlijk vet zoals eend, veel roken en drinken en volgens het programma toch gezond blijven. Dat dit heelal niet juist is wat kanker betreft zullen we in het volgend gedeelte over kanker zien. Maar laten we ons voorlopig tot de hart en vaatziekte beperken en obesitas waarbij Frankrijk het inderdaad goed doet.

Het Franse dieet bestaat voor 15% uit verzadigd vet, maar juist dat balanceert de cholesterol uit. Fransen eten geen bewerkt voedsel (een doodzonde in Frankrijk) en zeker geen margarine. Ze  trekken 2 uur uit voor hun warme maaltijd dat tijdens de lunch in aangename sfeer wordt genuttigd (dus niet in de avonduren). Op de kinderdagverblijven begint al het onderricht in goed eten. De chef-kok serveert de volledige Franse keuken aan de peutertjes en de kleutertjes.

7. Kuna Indianen in Panama met hun 5 koppen chocolade per dag. Het is erg moeilijk om hier uitspraken over te doen. Het is een volk van rond de 50.000 mensen dat in goede gezondheid verkeert (een Blue zone?). Helaas is de chocolade die wij voorgeschoteld krijgen reeds bewerkt...

6. Scandinavische landen: Noorwegen, Zweden en Denemarken met hun dieet van bessen, granen (zoals rogge en haver), vis en groente.

Dit wordt ook wel het mediterrane dieet van het noorden genoemd. Ook hier gooien onvoorziene factoren roet in het eten als we deze diëten in het licht van kanker verderop bekijken.

 

De top vijf van de gezondste eetpatronen (wat diabetes en hartziektes betreft)

De aller gezondste eetpatronen ter wereld volgens het RTLZ programma zijn:

5. Japan met een dieet van verse oceaanvis, groente en fruit (alleen de sojasaus is volgens de programmamakers te zout).

Op het eiland Okinawa leven mensen die vrijwel allemaal 100 jaar bereiken en dat in goede gezondheid. Misschien draagt de consumptie van de paarse aardappel daaraan bij, maar ze eten veel vis en vullen hun maag voor 80% en niet tot deze helemaal vol is. Het is een van de Blue-zones. 

4. 7de dag Adventisten in Amerika. Zij leven vegetarisch en zonder alcohol vanwege hun geloof. Ze eten veel groente en fruit en elke dag noten.

Met dit dieet levens ze tot hun 100ste in goede gezondheid. Het is een van de Blue-zones.

3. Griekenland en hun mediterrane dieet. Het eiland Kreta is inderdaad een Blue Zone waar veel natuurlijke olijfolie, zuurdesembrood en vis wordt gegeten. Op het eiland worden mensen in goede gezondheid vaak 100. Kreta is een van de Blue-zones. Voor het land als geheel zijn de cijfers over de kanker wat minder rooskleurig. 

2. Italië.  Het Italiaanse dorp Piioppi is inderdaad een van de Blue-zones, de mensen daar leven tot hun 100 in goede gezondheid. Hun mediterrane dieet bestaat uit veel natuurlijke olijfolie, vis en eieren en een bescheiden gebruik van zuivel. Het land Italië doet het echter wat betreft kanker slechter dan Griekenland.

1. IJsland met hun traditionele keuken van veel wilde vis (4 a 5 keer per week), vlees en zuivel, allemaal met veel omega-3. Kinderen krijgen elke dag levertraan te drinken en er wordt roggebrood gegeten. Op deze dieet leven de mannen in IJsland gemiddeld  tot hun 81ste (de langste gemiddelde leeftijd van een land) en de welvaartsziektes komen er weinig voor. 

 

Conclusie van het programma: traditioneel eten is het beste, van fabrieksvoedsel worden we steeds ongezonder. Dit is een hele goede conclusie. Toch werpt de rangorde waarin kanker in deze landen voorkomt een nieuw licht op wat een gezond dieet is. En dat is wat wij nu gaan bekijken

 

De minst kankerverwekkende eetpatronen op aarde?

 

De ranking volgens de "World Cancer Research Fund"

In het jaar 2018 kwamen ook de cijfers van de "World Cancer Research Fund", met de top 50 landen waar kanker het meeste voorkomt (je kunt deze hier bekijken). Helaas is men afhankelijk van de rapportage in de afzonderlijke landen voor het melden van nieuwe gevallen van kanker en is men genoodzaakt zich te verlaten op schattingen. Dit maakt de cijfers onzeker (de cijfers zijn wel van waarde als voorspelling van de toekomst die ons te wachten staat). De aanwezigheid bijvoorbeeld van vreemde eenden in de bijt, zoals de vrijwel onbewoonde eilandjes bijvoorbeeld in Oceanië, zoals Frans Polynesië (wellicht weergegeven om de dramatische Franse score op te krikken?), doet de betrouwbaarheid van de rangorde geen goed. De cijfers zijn wel standaard gemaakt voor de bevolkingsopbouw zodat de leeftijd van de bewoners geen rol speelt bij de vergelijking. 

 

Verrassend of shockend?

Soms was de rangorde, van het voorkomen van kanker per land heel voorspelbaar (aan de hand van de eerder besproken gezondheidsoverzicht van landen) , soms echter niet. In sommige gevallen is de ranking zelfs shockend te noemen (en niet alleen als je de cijfers vergelijkt met de eerder besproken gegevens). Maar vooral zijn de cijfers zeer verrassend te noemen. We zullen verderop deze lijst in een nieuw licht gaan bekijken, namelijk in het licht van de historische ranking van landen waar kanker voorkomt, zoals dat door middel van de cijfers van WHO kan worden opgesteld. Dit zal weer opnieuw voor verrassingen gaan zorgen zorgen. Maar voor nu beperken we ons tot de cijfers van WCRF, die we daarna gaan corrigeren (de kleine eilandjes eruit halen). Daar gaan we dan:

 

De meest kankerverwekkende eetpatronen op aarde

De lijst van WCRF begint heel voorspelbaar. De meest ongezonde landen zijn om te beginnen op nr. 50 Australië, nr. 49. Nieuw Zeeland, nr. 48. Ierland, nr. 47. Hongarije en nr. 46. VS. Tot nu toe niets nieuws. De rij wordt hier gesloten door nr. 45. België. Wat al redelijk verrassend is. Maar dan zien we de volgende reeks van landen die in het voorgaande verhaal allemaal heel hoog op gezondheid scoorden: op nr. 44. Frankrijk, "stedelijk" wordt daarbij  vermeld om de pijn te verzachten, maar het is geen wonder gezien het rookgedrag en het drinkgedrag van de Fransen, Op nr. 43. Denemarken en op nr. 42. Noorwegen, dit zijn twee vis minnende landen, maar helaas betrekken ze hun vis vangst voor een groot deel uit de zwaar vervuilde Baltische zee en kweken hun vis op grote schaal door gebruik te maken van pesticiden in visvoer (we zullen hier nog op terugkomen). En dan staat op nr. ,41 NEDERLAND, Dit is natuurlijk geen verrassing met 1 op de 3 mensen in Nederland die kanker krijgen, Nederland is het land waar vrijwel al het voedsel, van brood tot vlees, tot olie wordt bewerkt, verhit en flink geconserveerd (en dus niet alleen de zogenaamde bewerkte voeding, maar ook het basis voedsel wordt bewerkt). Het is het land waar bewerkte olie in margarine synoniem is met boter. Dit doet ons duidelijk geen goed.

 

Daarna zijn de gegevens van WCRF weer overeen komend met de eerder besproken lijst van meest gezonde eetpatronen, die dus niet zo gezond blijken te zijn. Na Canada op nr. 40. komt New Catalonië (een eilandengroep bij Australië), op nr. 39. en de Britse Eilanden op nr. 38. Voordat je van dit riedeltje in slaap valt is daar opnieuw een verrassing. Op nr. 37. vinden we opnieuw een in het programma bejubeld land: Zuid-Korea. Dit land blijkt toch niet zo gezond als het leek, wellicht vanwege de sterke drank. Vervolgens zien we niet zo verrassend, Duitsland op nr. 36. waar niet alleen bier rijkelijk vloeit maar ook te veel wordt gegeten. Op nr. 35. voor sommigen misschien wel verrassend, staat Zwitserland. Het is het land dat de meeste pesticiden ter wereld gebruikt. Tot slot van dit rijtje vinden we Luxemburg op nr. 34.

 

De middenmoot (wat kanker betreft)

Dan komen we bij de landen die zowel hier als in het voorafgaand verhaal tot de middenmoot behoren: op nr. 33. Servië, op nr. 32. Slovenië, op nr. 31. Letland, op nr. 30. Slovakije en op nr. 29. Tsjechië. Dit zijn alleemaal landen uit centraal Europa en het is geen verrassing gezien de vrij hoge consumptie van sterke drank aldaar. En dan weer een verrassing op nr. 28. het eerder bejubelde: Zweden, vanwege de visvangst in de zwaar vervuilde Baltische zee, en op nr. 27. de echte klapper, de koploper in de vorige ranking (voor diabetes en hart ziekten), Italië. Italië zakt maar liefst 25 plekken en dat komt niet alleen door de gebrande koffie, maar waarschijnlijk ook door de hoge consumptie van tomaten, Deze blijken namelijk de darmwand te irriteren en zorgen daarmee voor een hogere risico op darmkanker en andere soorten kankers (dit geldt overigens ook voor de rode pepers in het dieet van veel Aziatische landen). Als we van de schrik bekomen zijn, zien we vervolgens weer wat voorspelbare landen uit centraal Europa die tot de middenmoot behoren: op nr. 26. Kroatië, op nr. 25. Litouwen en op nr. 24. Estonia.  Dan komt een dubbele klapper: de hierboven in de vorige ranking bejubelde landen Griekenland op nr. 23. en Spanje op nr. 22. Het is onduidelijk waarom deze landen zo veel gezakt zijn, wellicht door gebruik van sterke drank. Dan komt op nr. 21. Finland en op nr. 20, de stijger Uruguay. Uruguay komt dus een stuk hoger dan in de voorgaande notering, zeker voor een Zuid-Amerikaans land. Wellicht dankzij hun landelijke beleid van uitsluitend biologische productie. Op nr. 19. vinden we tot onze verrassing Wit-Rusland (dus ook een stuk hoger, ondanks de wodka, en op nr. 18. Portugal. En dan op nr. 17. is daar het meest bejubelde land in de hierboven besproken ranking voor diabetes en hartziekten: IJsland. Het land is dus een heel stuk gezakt. Het wordt voorafgegaan door op nr. 16 het eiland Guadeloupe (dat bij centraal Amerika ligt), Puerto Rico op nr. 15., en Moldavië op nr. 14 (een klein land tussen Oekraïne en Roemenië in, dat zeer arm is) . Dan volgt een Europese verrassing in de positieve zin: Polen op nr. 13., dat dus maar liefst 16 plaatsen naar boven is opgeschoven. Wellicht komt dit door de grotendeels biologische landbouw en veeteelt in het land, want de Polen lusten een glaasje wodka, maar gelukkig steeds minder, Op nr. 12. Cyprus en tot slot als middenmoot, op nr. 11. Martinique (een klein eiland in de Caribische Zee), 

 

De top tien van de gezondste eetpatronen (wat kanker betreft)

De top 10 van WCRF ziet er als volgt uit:

 

10. Malta (een eilandengroep in de middellandse zee)

9. Singapore (jammer dat de andere Aziatische landen uit de voorgaande lijst niet in het overzicht zijn opgenomen, zoals India, China, e.a.)

8. Japan (opnieuw een hoge notering, ondanks de maagkanker door het eten van rauwe kip, eieren en vis)

7. Oostenrijk (een verrassende nieuwkomer, die zich op biologische landbouw richt)

6. Barbados (een eiland in de Caribische Zee, jammer genoeg zijn de grote landen zoals Mexico, Brazilië, etc. niet meegenomen in het onderzoek)

 

De top vijf van de gezondste eetpatronen (wat kanker betreft)

Hier komt de top 5:

 

5. Frans Guinea (een klein land in Zuid-Amerika dat formeel Frans is en wellicht daarom in het onderzoek terecht kwam om hun gezicht te redden)

4. Bulgarije (een van de armste landen van Europa en wellicht daarom nog niet bekend met het gemaksvoedsel of grootschalige landbouw en veeteelt)

3. Libanon (een arm land dat in oorlog is en de vraag rijst hoe betrouwbaar de data daarover is)

2. Frans Polynesië (Frans overzees land in de grote oceaan dat tussen Australië en Amerika ligt en dat bestaat uit 118 eilanden waarvan de meeste onbewoond zijn en waarvan de mensen zeer ver van de beschaving leven, maar dat Frankrijk toch nog een hoge notering geeft)

1. Israël (het land dat de consumptie van zuivel en vlees scheidt en hoge hygiëneregels naleeft van koosjer eten)

 

 

De ranking betrouwbaar maken

 

De vreemde eenden in de bijt uithalen

Als we de kleine eilandjes eruit halen (populaties die te klein zijn om een goed beeld te geven en met hun genen-pool waarschijnlijk aan elkaar zijn verwant, maar ook belastingparadijzen die onevenredig veel oudere mensen aantrekken en hun gemiddelde leeftijd opkrikken, etc.) en ons beperken tot  landen waar mensen lang leven, d.w.z. minstens 78 jaar, om andere gezondheidsrisico's grotendeels uit te sluiten (dit doen we met een handig hulpmiddel: de ranglijst van de levensverwachting wereldwijd), als we dat alles corrigeren dan zien we een andere rangorde ontstaan als hierboven weergegeven. Daarbij moet worden gezegd dat we helaas niet weten of het alleen aan het dieet ligt of ook aan andere factoren waardoor mensen minder kanker krijgen (een schone, niet giftige omgeving bijvoorbeeld). Neem bijvoorbeeld de Franse dieet. Wellicht is de dieet wel gezond zonder het roken en de alcohol, maar op dit moment is dat niet te zeggen. Ook zijn er jammer genoeg landen niet meegenomen in het overzicht die er wel in zouden moeten horen (bijvoorbeeld de Aziatische landen), Als we ons dus concentreren op de meest aanneembare gegeven uit het overzicht dan zien we de volgende lijst ontstaan.

 

De top 10 ranglijst na de eerste correctie

Van de WCRF ranglijst ten aanzien van de anti-kankerdieet

 

1. Israël

2. Libanon (met twijfels of de data betrouwbaar is)

3. Oostenrijk

4. Japan

5. Singapore

 

6. Malta (een twijfelgeval want het is een eiland met niet al te grote populatie)

7. Polen

8. IJsland

 

9. Portugal

10. Wit-Rusland (een twijfelgeval of de cijfers betrouwbaar zijn door de druk om goed voor de dag te komen)

 

De top 5 ranglijst (na de tweede correctie)

Van de WCRF ranglijst ten aanzien van de anti-kankerdieet zonder de twijfelgevallen.

 

1. Israël

2. Oostenrijk

3. Japan

 

4. Singapore

5. Polen

 

Een op zijn minst interessante lijst.  Wie heeft ooit gedacht dat het Joodse dieet zo gezond zou zijn? Waarschijnlijk komt dat door het scheiden van vlees en zuivel en de biologische teelt van de producten. Oostenrijk staat op nr. 2 met hun biologische landbouw. Maar Eten ze zo anders dan de Duitsers? Drinken ze minder bier? En op nr. 5 nog een verrassing: Polen, wederom door de biologische landbouw. Omdat de cijfers schattingen betreffen en vragen oproepen zijn we toch verder gaan spitten en gaan kijken naar wat er over de landen bekend is ten aanzien van kanker en andere ziektes bij het WHO.

 

De minst kankerverwekkende eetpatronen volgens het WHO

 

Het WHO heeft de sterfte aan kanker per land voor het jaar 2014 op hun site gepubliceerd (deze kun je hier vinden). Deze hebben we netjes op een rij gezet voor de landen met de langste levensverwachting (min. 78 jaar) en zijn tot een nieuwe, verrassende en meer realistische lijst gekomen.

 

Op nr. 1. staat nog steeds Israël. Israël heeft veel voorschriften wat voeding betreft, welke gedicteerd worden vanuit het geloof en traditioneel nageleefd worden. Maar het land kent ook de grootste Vega-community ter wereld. Dit kan overeenkomen met de levensverwachting van de 7de Dag Adventisten. Mensen zijn er in ieder geval heel bewust met voeding bezig, Wellicht kunnen dit patronen gekopieerd worden in ons westers eetpatroon.

 

 

Japan en Singapore zijn nog steeds, wat de levensverwachting betreft, de koplopers. Gemiddeld worden mensen daar 85 jaar. Veel mensen worden er 100 (het eiland Okinawa is een van de Blue Zones). Dit heeft niet alleen met voeding te maken, maar ook met de levensinstelling en de levenswijze. Ouderen genieten veel respect en zorg (ze zijn bijna niet ziek) en derhalve stappen zij niet uit het leven (zoals dat in het westen wel eens gebeurt omdat men zich eenzaam en overbodig voelt). Het Japans eetpatroon is heel lekker en voedzaam, maar niet zo gemakkelijk te kopiëren.

 

De landen Italië en Griekenland zien we niet terug in de top 5 of de top 10. Het is daarom de vraag of de Blue Zones, welke zich ook in deze landen bevinden, toegerekend kunnen worden aan het dieet of aan de genenpool. Kreta is een eiland en dat laatste kan met gemak de levensverwachting verklaren. Het dorp Pioppi telt iets meer dan 100 bewoners, dat is een zeer kleine populatie. Het neemt niet weg dat de mediterrane dieet een zeer goede invloed heeft op de gezondheid, veel beter dan ons westers eetpatroon. Maar er zijn factoren die roet in het eten gooien, zoals de tomaten in Italië en het extensief gebruik van koffie.

Om dezelfde reden van te kleine en afgesloten populatie, kan het dieet van Frans Polynesië en die van Frans Guinea niet worden beoordeeld op de werkzaamheid als een Blue Zone dieet omdat deze eilanden een grote populatie missen die het dieet zou onderbouwen (Frankrijk doet het op dit gebied niet goed en valt dus af).